Neposredni uzročnik procesa koji dovode do nastanka tektonskih zemljotresa je kretanje tektonskih ploča zemljine kore. Pri sučeljavanju dvije tektonske ploče, duž zone maksimalne koncetracije napona nastaje lom stijene, formiranje rasjeda i dislociranje stijenskih masa duž rasjedne ravni. Distribucija postojećeg naponskog polja u stijenama u trenutku događanja zemljotresa uslovljava karakterističan oblik primarnog longitudinalnog seizmičkog talasa. Naponsko stanje u stijenama može biti dvojako: stanje kompresije (sabijanje) ili dilatacije (istezanje). Cjelokupna zona žarišta, u trenutku neposredno prije zemljotresa, polarisana je u 4 prostorna kvadranta sa ta dva različita naponska stanja. Prvi nailasci longitudinalnih seizmičkih talasa na seizmološku stanicu, koji u trenutku formiranja rasjedne ravni napuštaju žariste zemljotresa, nose informaciju o tipu napona u tom dijelu žarišta. Na osnovu podataka o prostornom položaju seizmoloških stanica, sa kojih su prikupljeni podaci o polaritetu primarne faze longitudinalnih talasa u odnosu na epicentar, vrši se projektovanje tog relativnog položaja stanica – u funkciji azimuta stanice i tzv. ugla emergencije, na donju jediničnu polusferu u žarištu.
Na prikazanom dijagramu, žarišna sfera je predstavljena simbolom šrafiranog kruga. Matematičkom analizom ovih rezultata definiše se prostorni položaj dvije ortogonalne (nodalne) ravni koje optimalno razdvajaju različite tipove podataka (kompresiju i dilataciju).
Rasijedanje stijenskih masa u žarištu dešava se uvijek duž jedne od ovako utvrđenih ravni. Identifikacija realnog od dva dobijena matematička rješenja za položaj ravni rasijedanja, utvrđuje se na osnovu orijentacije tog rasjeda koji je najčešće ranije kartografisan na terenu, ili na osnovu pravca elongacije izoseista tog zemljotresa.
Na gornjoj slici, isprekidane linije pokazuju položaj potencijalnih rasjednih ravni koje presijecaju žarišnu (ili fokalnu) sferu. Oznakama P i T na dijagramima prikazane su projekcije ose maksimalnih pritisaka i tenzije. Svi ovako utvrđeni elementi procesa geneze zemljotresa nazivaju se kratko "
mehanizam žarišta zemljotresa".
Na slici desno prikazani su tipovi rasjeda koji nastaju opisanim razlamanjem stijenskih masa: sa izraženim horizontalnim kretanjem krila rasjeda ili vertikalnim kretanjem krila rasjeda (normalne ili reversne), dok četvrti primjer na slici ilustruje kosi, reversni mehanizam, koji istovremeno može imati komponente horizontalnog i vertikalnog kretanja.
Na donjoj slici prikazana je karta mehanizama većeg broja jačih zemljotresa, koji su se tokom posljednjih 25 godina dogodili na prostoru Crne Gore i neposrednog okruženja. Cijeli prostor M
editerana predstavlja zonu sučeljavanja mega-ploča koje čine kontinenati Evrope i Afrike. Prikazani mehanizmi zarišta snažnih zemljotresa na karti potvrđuju navedeni geodinamički scenario i detaljnije tumače osobenosti i distribuciju dualnog tipa naponskog polja (kompresionog i dilatacionog) u regionu južnog Jadrana i južnih Dinarida. Mehanizmi žarišta zemljotresa prikazani su simbolom kruga, odnosno projekcijom naponskog stanja na donju jediničnu polusferu, lociranu u žarištu zemljotresa, u trenutku geneze zemljotresa. Na ovim simbolima naponskog stanja, crvenom bojom označeni su kompresioni, a bijelom - dilatacioni kvadranti prostora. Sadržaj i distribucija mehanizama žarišta jasno potvrđuje globalni kompresioni karakter napona u najvećem dijelu prikazanog prostora.
